Płuczki. Poszukiwacze żydowskiego złota

Stale próbuję oswoić się z reportażem, chociaż wiem, że jest to dla mnie zawsze lektura trudna. Początkowo myślałam, że chodzi o formę, która jest często zbyt beletrystyczna lub umoralniająca. Podświadomie wiem jednak, że częściej chodzi o tematy, jakie w reportażu są omawiane, a które sprawiają fizyczny dyskomfort podczas lektury. Ponieważ książka pokazała ohydny upadek moralny, a moje emocje wzięły górę, recenzja może zakrawać o bycie jednym wielkim spoilerem. Czytacie zatem na własną odpowiedzialność.

Tytuł: Płuczki. Poszukiwacze żydowskiego złota
Autor: Paweł Piotr Reszka

Rok: 2019
Wydawnictwo: Agora
ISBN: 978-83-268-2949-9

Reszka skupia się na obozach zagłady w Bełżcu i Sobiborze, a dokładniej na tym, jakich precedensów dopuszczały się hieny cmentarne, które okolicę zamieszkiwały. I nie bójmy się tak nazywać osoby, które grzebały w spopielonych lub często jedynie rozkładających się zwłokach w poszukiwaniu złotych zębów, koronek, pieniędzy lub biżuterii. 

Z wypowiedzi zebranych w tej krótkiej książce wynika, że motywem tak okropnej grabieży była ogólnie panująca bieda. Po wojnie nigdzie nie żyło się lekko, ale trudna sytuacja życiowa szybko przeradza się w chęć łatwego wzbogacenia się. Jeśli czytać tę książką ze stosowną uwagą, zrozumiemy, że ta praktyka rozciągała się na dekady po wojnie, stanowiła główne źródło utrzymania osób, którym często najzwyczajniej nie chciało się iść do pracy, a złoto wygrzebane ze zwłok fundowało nie podstawową strawę, ale huczne wesela, bogate posagi, alkohol i próżne błyskotki.

Upadek moralny złodziei, a raczej ich zezwierzęcenie, widoczny jest także w relacjach między nimi samymi, gdy próbują wydrzeć sobie nawzajem łupy, a także gdy powołują się na brak tablic mówiących im wprost, że mają do czynienia z terenem obozu zagłady. Przy czym większość osób, do których dotarł Reszka wychowywała się w okolicy i doskonale wiedziała, co się dzieje za murami pilnowanymi przez Niemców. 

Ujęci powoływali się właśnie na brak odpowiedniego oznakowania terenu oraz niskie wykształcenie, co często skutkowało łagodniejszym wymiarem kary — jak nic świadczącym o porażce systemu, który jeszcze nie potrafił otwarcie mówić (a może nadal nie umie) o sprawie żydowskiej. 

Można tutaj spytać, czy tak prosta społeczność była upominana przez przedstawicieli duchowieństwa. Otóż mimo że na środku jednego z obozów stoi kaplica, w której odbywały się nabożeństwa, żaden z mieszkańców okolicznych wsi nie przypomina sobie, aby duchowni zabierali głos w tej sprawie. Ale chociaż w niedzielę nikt nie chodził kopać, bo przecież dzień święty, więc jakiś szacunek trzeba sile wyższej okazać. 

Gdy próbowałam zwalczyć zalewającą mnie z każdym rozdziałem krew, musiałam jednak zwrócić uwagę na postawę Reszki. Wypaczenie moralne okolicznych mieszkańców nie jest niczym usprawiedliwione w oczach reportera, który z brutalną wiernością cytuje wypowiedzi ośmieszających się nawet po latach złodziei. Z odpowiedzi widać, w jaki sposób pytanie zostało zadane, ale także jak zmienia się opinia rozmówcy, gdy dociera do niego, że czyn, który jeszcze przed chwilą potępiał, zaczyna usprawiedliwiać i uzasadniać, skojarzywszy, że chodzi o jednego z członków jego rodziny. 

Najbardziej absurdalnym wyjaśnieniem było powtarzające się przekonanie, że wszystkiemu winny jest Niemiec, bo to on zakorzenił niechęć do Żydów. Szkoda, że jednocześnie oznacza to, że etycznie czysty jak łza Polak samodzielnie myśleć nie potrafi. A może potrafi? Bo przecież Żyd jest dobry, gdy pożycza pieniądze na wódkę, ale staje się zły, gdy tych pieniędzy nie chcemy oddać i tracimy świnię na weksel. 

Jestem tą książką niezwykle poruszona — zarówno obrzydliwymi występkami w niej opisanymi, jak i perfekcyjnym warsztatem autora. To opowieść smutna, niewygodna, ale ważna, bo dopóki nie mówimy o błędach, dopóty nie będziemy w stanie wyciągnąć z nich odpowiedniej nauki.

Wyświetl ten post na Instagramie.

Post udostępniony przez Redhead in Wonderland (@redhead_in_wonderland)